Dzień Ojca w Polsce
Co roku w Polsce obchodzimy dzień ojca – 23 czerwca. Bardzo dobrze, ponieważ jest to ważne święto dla każdego dziecka i oczywiście każdego ojca. Zastanawiałam się długo, czy napisać, czy zabierać Wam czas w dniu ojca. Przecież to relacja szczególna, sprawa delikatna pomiędzy synem a ojcem, córką a ojcem, ojcem a ojcem. A jednak ręka świerzbi. No przecież ojca, tatę, tatusia posiadam i może to dlatego jest taki „pęd owczy” do wypowiedzi w tej sprawie. Samoświadomość jednak zobowiązuje: odczuwam to, uświadamiam sobie i uwalniam, więc piszę.
Do Ciebie i Ciebie ojcze, tato, tatusiu, ojczymie! Mężczyzno, partnerze, kochanku, przyjacielu na dzień ojca! No i do nas do matek.
Jak być dobrym ojcem?
Nie wiem, jak być dokładnie ojcem, w dzień ojca, ani w żadnym innym dniu. Jedno, jednak wiem na pewno: Dobrze jest jak „jesteś” i od początku zmieniasz pieluchy. Twoja obecność emocjonalna i fizyczna to podstawa. Niby takie oczywiste, a jednak wciąż kwestionowane.
Spotykam się i pracuję z parami i wiele można się nasłuchać o “wyższości” opieki matczynej nad opieką ojca. Pary przychodzące w kryzysie, przed lub po rozwodzie wciąż walczą, aby jedno z nich miało większe prawa od drugiego. I niestety najczęściej my matki kwestionujemy rolę ojca, wartość i jakość czasu, który ojciec spędza z dzieckiem. Jakbyśmy miały zakodowane, że ojcowie to gorzej robię, nie zaopiekują się własnym dzieckiem tak, jak należy.
Z czego może wynikać stereotyp „wyższości” „lepszości” opieki matczynej nad opieką ojca?
Może to wynikać z:
- Dziedzictwa „wciąż nieobecnych polskich ojców – wojowników” (zabory – pobory do wojska Rosji, Austrii, czy Prus, zrywy powstańcze, druga wojna światowa – partyzantka, powstania, walka podziemna, 50 lat ZSRR – znowu podziemie, walka, wreszcie solidarność)
- Wychowania pokoleń polskich mężczyzn przez samotne matki bez wzorca męskiego, których mężowie we wcześniej wspomnianych akcjach ginęli bez wieści
- Współczesnych trudności z rolą męską i tożsamością (psychoterapeuci, socjologowie i psychologowie biją na alarm)
Jak to w życiu bywa, pewnie w każdym przypadku inaczej. I w każdym przypadku te wszystkie czynniki nakładają się na siebie i przenikają wzajemnie. Obojętnie jednak, czy pradziad był powołany do carskiego wojska, ojciec w AK, a wujek w powstaniu, to teraz Twoja obecność ojcze jest „niezbędna” dla małego, a później młodego człowieka. Obojętnie, czy mieszkasz z matką swoich dzieci, czy jesteście po rozwodzie, czy jeszcze w innym układzie. Twoje bycie, świadome i prawdziwe, jest tym, czego Twój potomek wymaga i bardzo potrzebuje.
I zapewniam Cię, wbrew pozorom, ten czas kiedy jesteś „niezbędny” nie potrwa długo! Obejrzysz się raz, obejrzysz się drugi, a Twoje potomstwo wejdzie w wiek nastoletni lub adolescencji (jeśli ktoś lubi ten termin) i wyfrunie z gniazda. Wtedy obecność Twa nie dość, że będzie zbędna, to w wielu przypadkach będzie wywoływać irytację i bunt. I nie będzie się też czemu specjalnie dziwić.
Badania na temat roli ojca w wychowaniu dziecka
“Zgodnie z teorią Bowlby’ego (1985, 1991, 2007) dająca poczucie bezpieczeństwa relacja przywiązania stanowi najistotniejszą podstawę zdrowej adaptacji jednostki, zarówno we wczesnym dzieciństwie, jak i w późniejszych okresach życia, aż po dorosłość. Najczęściej pierwszą osobą, wobec której dziecko rozwija przywiązanie jest matka.
Współczesna wiedza pozwala jednak na stwierdzenie, że przywiązanie formuje się również wobec pewnej liczby innych osób sprawujących opiekę nad dzieckiem, wśród których szczególne miejsce zajmuje ojciec (Belsky, 1999; George, Cummings, Davies, 2010; Grossmann i in., 2002). Ojciec jest dla dziecka równoważną, alternatywną figurą przywiązania oraz przewodnikiem do świata zewnętrznego. Zgodnie ze współczesną, opartą na badaniach, wiedzą role matki i ojca to role komplementarne”.
Szczególna rolę w badaniach nad rolą ojca, dla naszej wiedzy odegrali Karin i Klaus Grossmann, którzy od 30 lat prowadzą swoje międzynarodowe, długofalowe badania więzi międzyludzkich. Grossmannowie towarzyszyli i obserwować prawie 100 dzieci przez ponad 30 lat, od narodzin do dnia dzisiejszego. Potwierdzili oni, że od najmłodszych lat nawiązujemy więź z rodzicami, którzy się nami opiekują i nas chronią. Ale to, czy możliwe jest rozwinięcie bezpiecznego przywiązania, i wysokiego poczucia wartości zależy od jakości doświadczeń z matką i ojcem.
“Wrażliwość matki i ojca w trakcie wspólnych z dzieckiem aktywności w pierwszych latach życia znacząco przyczynia się do późniejszej zdolności do wchodzenia w bliskie związki, poczucia własnej wartości i autonomii oraz poczucia kompetencji (Grossmann, Winter, Zimmermann, 2002)”.
Na co ma wpływ poczucie własnej wartości dziecka w dorosłym życiu?
Jeśli posiadamy wysokie poczucie wartości to w dorosłym życiu mamy kompetencje do:
- Zdrowych oczekiwań, w relacjach z innymi ludźmi (nie damy się nadużywać, wykorzystywać i pogardzać nami)
- Gdy potrzebujemy wsparcia nie boimy się o nie poprosić.
- Mamy poczucie przynależności
- Akceptacji do samych siebie, i innych
- Chęć nawiązania relacji
- Potrafimy budować relację oparte na zaufaniu
- Od początku tworzymy relację, w której obowiązują zasady wzajemności i wymiany
- Oczekujemy szacunku do samych siebie i takim szacunkiem darzymy inne osoby
W dzień ojca i w dzień powszedni bądź ojcem obecnym
Bądź! Taki jaki jesteś, ze swoimi wadami i pozytywami. Ze swoim punktem widzenia, ze swoimi regułami, zasadami, ze swoim całym światem, tak jak go widzisz, przeżywasz i czujesz. Ojciec daje motywację do działania i przekraczania własnych słabości. Jego miłość, w przeciwieństwie do miłości matki, jest warunkowa, czyli uzależniona od osiągnięć dziecka.
Matka i ojciec pełnią różne role w budowaniu poczucia bezpieczeństwa dziecka w świecie. Grosmann i in. (2002) dokonali bardzo trafnego rozróżnienia między rolą każdego z rodziców w kontekście teorii przywiązania:
„Głównym aspektem roli ojca jako figury przywiązania jest zapewnianie bezpieczeństwa przez bycie wrażliwie wspierającym, a zarazem stawiającym wyzwania towarzyszem w sytuacjach, gdy wzbudzony jest system eksploracji dziecka. Jest to komplementarna rola do roli matki jako bezpiecznej bazy. Głównym aspektem roli matki jako figury przywiązania jest bowiem zapewnianie bezpieczeństwa w sytuacjach, gdy wzbudzony jest system przywiązania”.
Badacze podkreślają, że rolą ojca jest przede wszystkim bycie pośrednikiem między dzieckiem a wyzwaniami świata zewnętrznego (Lamb, 1997; Hewlett, 1992). Uważa się, że specyfika ta występuje niezależnie od kultury w jakiej wychowuje się dziecko, a szczególnie silne znaczenie ma w odniesieniu do synów (Harkness, Super, 1992).
Swoiste zadania, jakie w ramach tej roli przypisuje się ojcom to przekazywanie wiedzy, udzielanie porad, oferowanie dziecku nowych doświadczeń przy zapewnieniu mu wsparcia, stawianie wyzwań wymagających zdobywania nowych kompetencji i doskonalenia już posiadanych, a także włączanie dziecka w doświadczenia wywołujące silne emocje, przy równoczesnym zapewnianiu poczucia bezpieczeństwa przez swoją obecność.
Według Lamba (1997) kluczowe w relacji z dzieckiem kompetencje ojca to dostępność, pozytywne zaangażowanie, wspierające uczestnictwo oraz ciepło i bliskość emocjonalna.
Specyfikacja roli ojca w relacji z dzieckiem
| Najważniejsze cechy | Przejawy w zachowaniu | Przykłady |
|---|---|---|
| Akceptacja • pozytywny stosunek do dziecka • pozytywny stosunek do własnej roli ojca | Dostępność | • częsty i regularny kontakt z dzieckiem od chwili narodzin • zainteresowanie nastrojem i zajęciami dziecka • budowanie w dziecku poczucia, że może w każdej chwili zwrócić się do ojca |
| Pozytywne zaangażowanie | • utrzymywanie koncentracji na kontakcie z dzieckiem • podążanie za aktywnością dziecka z równoczesnym proponowaniem nowych aktywności i zabaw | |
| Wspierające uczestnictwo | • wrażliwość na momenty, w których dziecko nie może poradzić sobie samodzielnie i oferowanie „drobnej pomocy” | |
| Bliskość emocjonalna/Zapewnianie poczucia bezpieczeństwa | • utwierdzanie dziecka na przekonaniu, że jest akceptowane niezależnie od popełnianych błędów • utwierdzenie dziecka w przekonaniu, że nie pozostaje samo w trudnej sytuacji | |
| Stawianie wyzwań • zapewnianie poczucia bezpieczeństwa w sytuacjach nowych i trudnych | Przekazywanie wiedzy | • opowiadanie historii opartych na świecie rzeczywistym (np.. o pociągach, samochodach, zwierzętach itp..) • wyjaśnianie zasad |
| Modelowanie zachowań eksploracyjnych | • własna ciekawość i skłonność do poznawania nowych miejsc, ludzi, aktywności i czynne uczestnictwo w różnych działaniach w obecności dziecka | |
| Zapewnianie bezpieczeństwa podczas wspólnej eksploracji | • nieintruzywne asekurowanie dziecka podczas zabaw lub aktywności, które dziecko dopiero poznaje lub ćwiczy | |
| Zachęcanie do zdobywania nowych kompetencji | • proponowanie nowych zabaw, uczenie nowych umiejętności • pokazywanie, że „nie ma się czego bać” |
| Najważniejsze cechy | Przejawy w zachowaniu | Przykłady |
|---|---|---|
| Stawianie wyzwań • zapewnianie poczucia bezpieczeństwa w sytuacjach nowych i trudnych | Eksponowanie na silne pobudzenie | • uważne i dostosowane do możliwości rozwojowych dziecka stwarzanie dziecku okazji do przeżywania silnych emocji (także negatywnych) i do podejmowania wyzwań łączących się z obawą lub niepewnością (np. przez opowiadanie strasznych historii lub aktywności, które matka uznaje za niebezpieczne) |
Wracamy do pieluch
Wracając do pieluch, zastanów się przez chwilę:
- Naprawdę uważasz, że Twoja partnerka, kobieta, matka, teściowa lepiej podetrze pupę Twojemu potomkowi? Wszak chusteczki te same.
- Czy lepiej założy pieluchę, nasadzi na nocnik?
- Jesteś przekonany o tym, że kobieta bardziej zachęci i zagrzeje do walki?
- Czy naprawdę uważasz, że drobne ręce kobiety dadzą większe poczucie bezpieczeństwa małemu człowiekowi podczas kąpieli kiedy małe, delikatne ciałko ślizga się od mydła w małej wanience?
- Czy naprawdę uważasz, że Twoja kobieta wie lepiej czego bardziej potrzeba 5, 8 czy 10 latkowi? Przecież też byłeś w tym wieku. Ona miała swoje potrzeby dziecięce i Ty miałeś swoje, z pewnością trochę inne.
Kiedy ojciec zaprzecza ojcostwu, albo porzuca dziecko
Oczywiście bywają przypadki, że ojciec porzuca dziecko, znika bez słowa, jak kamfora, zapada się pod ziemię. Wstępuje do Legii Cudzoziemskiej, zaczyna półroczny lub roczny staż za granicą – najlepiej w Stanach bądź Australii. Korporacja składa ofertę nie do odrzucenia, platforma wiertnicza kusi dolarami.
Przypomina mu się, że doktorat, kariera, że dom „musi” wybudować i drzewo zasadzić, albo jedno i drugie w czasie połogu. Partnerka nie ta, trafił „jak kulą w płot”. Różne wymówki chłopców (celowo użyty rzeczownik) w życiu usłyszałam. Kreatywność w tej sprawie 10/10, jak to u chłopców. Kobieta, zostaje samotnie wychowującą matką. Nikogo, tak w życiu nie podziwiam, jak kobiety, które łączą wychowanie dzieci, pracę zawodową i prowadzenie domu. Uważam, je za bohaterki codzienności serio!
Jesteście bohaterkami! Chylę czoła na dzień ojca
Czasami jest też tak, że ojciec dziecka zaprzecza ojcostwu, a Ty nie masz żadnych wątpliwości, a może masz ? Ważne jest jednak, żeby ustalić ojcostwo, nawet jeśli Ty matko masz to “w nosie” , zrób to dla swojego dziecka, tym bardziej, że dziś możemy to sprawdzić w prosty sposób, zrób sobie i swojemu dziecku na dzień ojca prezent i ustal ojcostwo. Możesz szybko i prosto poprzez zrobienie testu ustalić ojcostwo. Test i instrukcję do tego testu znajdziesz tutaj.
Matczyna zazdrość
Jednak kiedy mężczyzna jest obok i chce zajmować się dzieckiem, czy to nie częściej my matki czujemy się zazdrosne, zagrożone? Jedyne, wyjątkowe i przez to święte i cudowne, bo zajmujemy się dzieckiem, tak jak nikt na świecie! Od urodzenia do wyprowadzki z domu, jeśli w ogóle ona następuje.
My kobiety, matki, nie wykluczam siebie z tego, jakże zacnego grona, bardzo często, czasem za często, z racji tego, że „nosiłyśmy 9 miesięcy pod sercem”, „mamy mleko”, itd. uzurpujemy sobie prawo, że wiemy więcej, rozumiemy lepiej i bardziej czujemy nasze dziecko. Ponieważ… i pada tutaj grad ciężkich, zastanych historycznie i stereotypowych argumentów: jesteśmy bardziej empatyczne, delikatniejsze, wrażliwsze, czulsze, miękkie itp. I w niektórych przypadkach to niezaprzeczalny fakt, a w niektórych niezaprzeczalny błąd!
Każda z nas jest inna, każde dziecko jest inne, więc uczciwym byłoby przyznać, że czasem wiemy, a czasem błądzimy, tak jak i Ojciec dziecka by błądził. A może diabeł tkwi w tym, że „uczymy się pilniej” naszych dzieci, chociażby poprzez to, że nie dopuszczamy, żadnych „obcych rąk” do naszego dziecka?
Jeżeli doświadczymy pomocy i będziemy dzielić obowiązki z naszym partnerem to co wtedy z nami? Przyznając się do tego, że ojciec dziecka jest opiekuńczym, angażującym się ojcem i odciąża nas w połowie w obowiązkach, to tylko w połowie będę idealną matką? Wszak idealna matka, to poświęcająca się i dająca radę zawsze i wszędzie, przygotowana, przewidująca, ogarniająca całą rodzinę i siebie – widzisz tu miejsce dla ojca?
Jak wypadniemy w opinii innych matek, kobiet? Co powie babcia? Wszak odkąd pamięta, chłop był od czego innego, a na pewno nie od dzieci! Może już czas zrobić miejsce dla Ojca, Taty, Tatusia, Papy, Ojczyma? A Ty drogi Ojcze nie pozwól, aby Twoje dziecko pozostało bez Twoich dłoni, zapachu, Twojej energii, miłości, spontaniczności, opieki, dumy i akceptacji. Podziwu, oklasków, reguł, zasad i konsekwencji.
Podsumowanie
Zakończę fragmentem książki, który mnie rozczula. Wprawdzie mówi o synu, jednak ja to odnoszę do córek w równym stopniu jak do synów:
„Jeśli Chłopiec/ Dziewczynka ma w tym okresie ojca pod bokiem, może przeżyć coś niepowtarzalnego. Mama stawia go/ ją na ziemi, a ojciec, stojąc kilka kroków dalej, mówi: „No chodź do mnie, chodź do mnie! Wtedy mały Chłopiec/Dziewczynka po raz pierwszy odrywa się od mamy, by wyruszyć zupełnie samodzielnie w tę niezmierzoną przestrzeń między matką a ojcem. W końcu, po długich jak wieczność sekundach, dociera do kresu tej niebezpiecznej podróży – do ojca. Zalicza swój pierwszy sukces (…) W tym innym męskim świecie czeka na niego/nią ojciec, który radośnie chwyta go/ją w ramiona i unosi w górę jak bohatera/kę!”.
Niech Wasze dzieci będą bohaterami dla Was i wy bądźcie bohaterami dla Nich! Jeśli spodobał Ci się ten artykuł podziel się z innymi Ojcami, do swojego sama wyślę! 😉