Macierzyństwo a zaburzenie osobowości borderline
Macierzyństwo w obecnych czasach
Macierzyństwo to szeroki i aktualnie bardzo wrażliwy temat, skupia się wokół niego wiele kontrowersji, poglądów i porad na to, jak być dobrym rodzicem. Obok radości i satysfakcji, wiąże się z wyzwaniem i ogromną odpowiedzialnością. Na porządku dziennym jest zmęczenie i wątpliwości pt. „Czy ja dobrze robię”, zwłaszcza gdy pokusisz się o wychowywanie dzieci w zgodzie z własnymi standardami, nie powielając w całości modelu przekazanego przez rodziców. Te wszystkie trudności są normalne w sytuacji, kiedy i rodzic i dziecko funkcjonują w „zdrowy” sposób.
Co jednak, jeśli jako przyszła mama cierpisz na problemy natury psychicznej? Z jakimi dodatkowymi obciążeniami przyjdzie Ci się mierzyć? Macierzyństwo a zaburzenie osobowości borderline? Jeśli masz podejrzenie, że zmagasz się z tymi zaburzeniem, ale nie jesteś pewna spróbuj narzędzia, które znajdziesz na blogu. Wypełnij test i sprawdź.
Przewodnim tematem tego tekstu będzie macierzyństwo a zaburzenie osobowości borderline. Wpis ma na celu poszerzenie wiedzy i świadomości na temat zaburzenia oraz wskazanie na co warto się przygotować i jakie mechanizmy mogą zaistnieć w relacji z dzieckiem. Celem jest także próba znalezienia takich aspektów BPD, które przy odpowiedniej pracy nad sobą być może uda Ci się przekuć w zasób pomocny w wychowywaniu dzieci.
Czym jest borderline?
Borderline jest zaburzeniem osobowości nazywanym również zaburzeniem z pogranicza – nie jest stricte chorobą psychiczną, ale nie można też powiedzieć, że zmagając się z BPD wiedziesz „normalne” życie. To zaburzenie jest na granicy obu zbiorów. W literaturze można spotkać się ze stwierdzeniem, że borderline obok stylu osobowości, jest także stylem kontaktu z otoczeniem. To właśnie kontakt z drugą osobą w pierwszych latach życia został prawdopodobnie na tyle „zraniony”, że w dorosłości w kontakcie z otoczeniem możesz odczuwać szereg nieprzyjemnych doświadczeń.
Jednym z bardziej charakterystycznych stanów jest przeżywanie wewnętrznego konfliktu pomiędzy nienawiścią a pragnieniem kontaktu z drugim człowiekiem. Taka ambiwalencja skutkuje z kolei tym, że przeważającymi uczuciami jakie Ci towarzyszą są napięcie, niepokój i złość. Warto dopowiedzieć, że za ww. nienawiścią kryje się ogromny lęk przed opuszczeniem, a nienawiść ma „przykryć” trudne emocje i wspomnienia związane z odrzuceniem, które Cię kiedyś spotkało.
Brak zdrowej i stabilnej relacji w przeszłości uniemożliwiły Ci wyodrębnienie się jako niezależnej istoty. Borykając się z BPD nie wiesz kim jesteś i gdzie są Twoje granice, świetnie za to rozpoznajesz cudze i testujesz je, często poprzez dewaluację drugiej osoby. Dewaluacja może przybierać różną formę, od uszczypliwych komentarzy i żartów, poprzez wprawianie rozmówcy w zakłopotanie, aż do obrażania go w sposób bezpośredni. Tym sposobem próbujesz ochronić wypracowane przez lata kruche „self”, które destabilizuje się za każdym razem, gdy ktoś jest za blisko.
W efekcie przeżywania tych wszystkich nieprzyjemnych stanów i doznań, towarzyszy Ci częsta zmienność nastroju i nierzadko ucieczka w ryzykowne zachowania czy nadużywanie substancji psychoaktywnych.
Rola mamy – na co i jak się przygotować?
Biorąc pod uwagę opisane wcześniej odczucia „macierzyństwo a zaburzenie osobowości borderline” i reakcje wynikające z kontaktu z drugim człowiekiem, na pierwszy plan wysuwa się kontakt z Twoim dzieckiem. Dziecko z założenia potrzebuje bliskości, a Ty, cierpiąc na BPD, przed nią właśnie tak bardzo się chronisz. Przygotuj się na to, że dziecko może wzbudzać w Tobie wszystkie wskazane wyżej nieprzyjemne stany, a przebywanie z nim może być dla Ciebie stresogenne. Stres z kolei wzmacnia ryzyko wystąpienia zakłóceń poczucia rzeczywistości, destrukcyjnych zachowań czy w końcu przemocy wobec dziecka, do czego nie wolno Ci dopuścić.
Dlatego też kluczowe jest, abyś dała sobie dodatkowe chwile wytchnienia i regeneracji, bez wyrzutów sumienia, traktując ten czas jako coś dobrego dla Ciebie i wspólnej relacji z dzieckiem. Do tego potrzebne będzie wsparcie innych osób, partnera, najbliższej rodziny czy opiekunki, którzy zatroszczą się o dziecko, gdy Ty będziesz miała „wolne”. Zorganizuj sobie taki czas zarówno w trybie regularnym, jak i awaryjnym, kiedy poczujesz nagłe przytłoczenie emocjami i zaczniesz tracić kontrolę nad swoim zachowaniem.
Co może wydarzyć się w relacji z dzieckiem?
Konflikt między nienawiścią a pragnieniem kontaktu może sprawić, że adresatem przyjemnych emocji będzie Twoje dziecko, natomiast nienawiść przekierujesz na siebie. Początkowo taka strategia może spełniać swoją funkcję, możesz mieć poczucie, że jesteś przy dziecku spokojna i masz więcej cierpliwości, natomiast fala skierowanej do siebie złości może wrócić i niespodziewanie Cię przytłoczyć. To jest jedna rzecz z serii macierzyństwo a zaburzenie osobowości borderline.
Z drugiej strony, aby ochronić się przed przeżywaniem ww. konfliktu wewnętrznego, możesz podświadomie wybrać izolację. Oznacza to, że będziesz w stosunku do dziecka zdystansowana i w pewnym sensie nieobecna, co może prędzej czy później prowadzić do cierpienia, zarówno Twojego, jak i dziecka.
Przygotuj się także na to, że w efekcie bliskości z dzieckiem może dojść między Wami do tzw. konfluencji (symbiozy). W dużym skrócie jest to „zlanie się” dwóch organizmów w jeden. Stan ten jest naturalny kiedy dziecko jest bardzo małe i jego istnienie zależy od Ciebie, z czasem jednak zdrowe jest uniezależnianie się od rodziców. Skoro jednak cierpiąc na BPD masz kłopot z określeniem swoich granic, możesz za normalne przyjąć to, że dziecko stanowi Twoje „przedłużenie”.
Separacja się wówczas nie wydarzy, a dziecko, będąc z Tobą w jednej „bańce” i widząc Twoje trudności, może przejąć rolę opiekuna. Dochodzi wówczas do tzw. parentyfikacji, która dla dziecka zarówno teraz jak i w przyszłości oznacza przedkładanie cudzych potrzeb nad swoje i branie nadmiarowej dla siebie odpowiedzialności za innych. Separacja może być również utrudniona z powodu Twojego podświadomego lęku przed opuszczeniem. Dorastanie i usamodzielnianie się dziecka możesz postrzegać jako zagrażające, co także może prowadzić do niezdrowych reakcji i zachowań.
Jak praca nad sobą może pomóc?
W zmaganiu się z borderline szczególnie istotna jest rola psychoterapii, która spełniać może wiele funkcji. Regularne spotkania z terapeutą pozwolą Ci poszerzyć świadomość na temat opisanych wcześniej mechanizmów w bezpośrednim połączeniu z Twoim życiem i historią. Będą wsparciem w trudniejszych momentach, mogą też pomóc w określeniu siebie i swoich granic.
Z lęku przed opuszczeniem może być Ci jednak trudno nawiązać długotrwałą relację terapeutyczną – charakterystyczne dla BPD jest „porzucanie” terapeuty, zanim to on „porzuci”. Warto jednak wytrwać w terapii, bo przy otwartości na pracę i zmianę część z przedstawionych tu ograniczeń możesz przekuć w swój zasób.
Gdzie szukać zasobów?
Dla przykładu, pomimo trudności w rozpoznaniu swoich granic, doskonale wyczuwasz cudze, nie tylko po wypowiedzianych słowach, ale też po gestach, mimice i innych subtelnościach. Intuicyjnie odczuwasz drugą osobą, wiedząc jakie emocje przeżywa. Pierwotnie, umiejętność tę wykorzystywałaś prawdopodobnie do tego, aby m.in. umniejszyć drugiej osobie i ochronić siebie.
Po zrozumieniu i przepracowaniu sedna swojego zaburzenia, być może nie będziesz miała potrzeby dalej tego robić, a intuicyjne widzenie drugiego człowieka, pozbawione chęci krzywdzenia go, to ogromna wartość. W kontekście macierzyństwa może się to przełożyć na uważność wobec dziecka, która w połączeniu z Twoją gotowością na bliskość będzie podstawą autentycznej i głębokiej relacji.
Idąc dalej w kierunku granic, Twoja intuicja może też działać w drugą stronę. Może i nie masz doświadczenia w stawianiu swoich granic i potrzebujesz nauczyć się, gdzie one właściwie są, ale potrafisz za to „podskórnie” określić intencje drugiej osoby wobec Ciebie. Początkowo, w przypadku złych lub wątpliwych intencji mogłaś nie wierzyć swojemu przeczuciu lub reagować w sposób wybuchowy.
Ucząc się jednak zaufania do siebie i do swoich odczuć możesz pracować nad swoimi reakcjami i nad zrozumieniem kontekstu całej sytuacji. Z kolei moment, w którym w relacji z drugą osobą czujesz, że coś jest nie tak, może być dobrym początkiem odnalezienia swojej granicy. Będąc mamą, która się tego uczy, możesz być wzorem dla swojego dziecka. Możesz mieć też większą wrażliwość na jego pierwsze próby stawiania własnych granic.
Co więcej, praca nad sobą może wiązać się z powrotem do lat dziecięcych w celu zajęcia się Twoim „wewnętrznym dzieckiem”. Początkowo może być ono zezłoszczone, a pod spodem bardzo przestraszone. Jeśli jednak Twojemu terapeucie uda się zdobyć Twoje zaufanie, „wewnętrzne dziecko” być może uspokoi się i ukoi.
Z biegiem czasu i w efekcie bycia w bezpiecznej relacji terapeutycznej możesz zacząć odczuwać potrzebę zabawy. Być może właśnie wtedy Twoją skłonność do impulsywności zastąpi spontaniczność i swoboda w wyrażaniu swoich uczuć w zdrowy sposób. To bardzo dobra wiadomość nie tylko dla
Ciebie, ale też dla Twojego dziecka, które równie mocno pragnie zabawy, a spontaniczna i radosna mama to najlepsza i praktyczna inspiracja do bycia spełnionym człowiekiem.
Podsumowanie
Podsumowując, wpis pokazuje jedynie pewne kierunki i scenariusze zdarzeń, w praktyce wystąpić może dużo więcej wariantów. Każda osoba zmagająca się z borderline jest inna, Twoje zaburzenie charakteryzować się może różną głębokością oraz ilością doskwierających objawów. Inne może być też wsparcie najbliższych i nastawienie do zmiany, która w idealnym przypadku powinna oczywiście wypływać z Twojej wewnętrznej potrzeby.
Biorąc jednak pod uwagę wyjątkowość relacji z dzieckiem, to właśnie miłość do niego może być tym czynnikiem, który najskuteczniej zmobilizuje Cię do pracy nad sobą. Bądź w tym wszystkim dla siebie wyrozumiała, proces zmiany wymaga czasu i cierpliwości, a mierzenie się ze swoimi trudnościami to dowód ogromnej odwagi i siły.
Literatura
- Gianni Francesetti, Miechela Gecele, Jan Roubal, Psychoterapia Gestalt w praktyce klinicznej
- Rachel Reiland, Uratuj mnie
- Książki o borderline
- Książki o macierzyństwie