Jak poradzić sobie w żałobie?

Żałoba. Czy można ją zdefiniować?

“Żałoba i opłakiwanie naszych strat to nic innego jak próba przystosowania się do nich” 

Zygmunt Freud 

Żałoba to trudny, powolny i ze wszech miar bolesny proces rezygnacji.

Nikt mi nie będzie mówić, na czym polega mój ból!

Wiem, wiem. Jakie to bezduszne, prawda? 

Jakaś “ziutka” w okularach będzie mówić mi, na czym polega moja żałoba. Co ona może wiedzieć o cierpieniu? Mojego cierpienia i bólu nie da się zamknąć w fazach, czy nazwać etapami. Chcą wszystko “strywializować”, zebrać do jakiegoś porządku, wytłumaczyć, a tego się nie da przecież wyjaśnić.

I pełna zgoda, Czytelniku drogi, nie da się tego zaszufladkować. Każde cierpienie jest inne, a każdy ból po stracie jest absolutnie wyjątkowy i niepowtarzalny. Nie znam Twojego bólu i nie znam Twojego cierpienia.

Żałoba, czyli moje straty i cierpienie

Znam swoje straty i swoje cierpienie, daję też sobie malutkie prawo, by opisać ten bolesny proces z racji wykonywanego zawodu, tysiąca opowieści o stratach osób poznanych na fotelu w czasie terapii i warsztatów. Kiedy Ci, których znam albo właśnie co poznałam, zaczynają odkrywać przede mną  swoje straty i obrazy żałoby po:

• dzieciach  
• rodzeństwie
• małżonkach
• rodzicach.

Każda z tych historii jest inna, każda na swój sposób bolesna tak, że “klucha” w gardle staje, a łzy napływają do oczu.

Jak sobie pomóc w żałobie?

Poprzez nazywanie, próbujemy dodać choć trochę otuchy, wpuścić choć trochę światełka, dodać trochę wiedzy, abyś czuł, że to, co dzieje się z Tobą w żałobie, jest normalne, abyś nie miał poczucia, że:

1. Jesteś sam 
2. Totalnie oderwany od świata, rzeczywistości 
3. Twój gniew, złość rozpacz są nienaturalne

Sprawdź: Jak poradzić sobie w kryzysie psychicznym?

Podejście 5 faz model żałoby Küblera Rossa

1. Zaprzeczenie. Obejmuje to zaprzeczanie lub ignorowanie śmierci, która jest blisko.
2. Gniew 
3. Gdy zobaczysz, że gniew nie jest w stanie rozwiązać problemu, wtedy następują negocjacje 
4. Depresja 
5. Akceptacja

Podejście 4 faz żałoby

1. Szok i potępienie
2. Zaprzeczenie, tęsknota i żal
3. Rozpacz i dezorganizacja
4. Powrót do życia i reorganizacja

Podejście 3 faz żałoby

1. Szok otępienie i niedowierzanie (obojętnie, czy spodziewaliśmy się śmierci bliskiej osoby czy też nie)
2. Okres intensywnego cierpienia psychicznego – czas zmiennych nastrojów, letargu, nadmiernej aktywności, regresji, czas lęku przed rozłąką, czas beznadziejnej rozpaczy, czas gniewu i dolegliwości fizycznych
3. Faza dopełnienia

Jak przechodziłam te fazy żałoby?

Książkowo można by rzec, że dwa razy te fazy przechodziłam bardzo boleśnie i świadomie. Nie licząc dziadków, babć czy wujków, straciłam dwie najbliższe przyjaciółki. Kobiety w rozkwicie wieku i możliwości. Wtedy, kiedy ich życie zaczęło się układać, kiedy odnosiły największe sukcesy zawodowe, miłosne, rodzinne.

Tak po prostu, wypadek samochodowy i rak. 

Moim udziałem były:

1. Szok i niedowierzanie 

Niemy krzyk! Dzwoniłam, żeby się upewnić, że to prawda. Bo to nie mogła być prawda, przecież rozmawiałam z nią jeszcze wczoraj!

Odrętwienie i niemoc, jakie wtedy mnie opanowały, były przerażające. Myślałam, że tak zostanie. Brak czucia smaków, zapachów, nawet upić się nie mogłam. Totalne odrętwienie i paraliż. Po pierwszym płaczu i krzyku, jaki wydobył się z mojego gardła, łzy ugrzęzły gdzieś między gardłem, a brzuchem.

2. Intensywne cierpienie

Sny, dużo snów “z nią” w roli głównej. Jakieś  chmury, gdzieś daleko, urywane rozmowy. 

Co mi pomogło w żałobie? Jak poradzić sobie z żałobą?

Ludzie

W tym czasie wciąż byłam w kontakcie z innymi ludźmi. Bez nich przejście przez te fazy w tamtym czasie nie byłoby możliwe. Telefonicznie, listownie, face to face, wciąż byłam w kontakcie, wciąż sięgałam po wsparcie i otrzymywałam pomoc z różnych źródeł.

Mąż, rodzina, przyjaciele, bliżsi znajomi

Kontakt z tymi, którzy żyli jak wcześniej, pomagał mi chwytać życie, to co jest zakorzenione w życiu, w rzeczywistości. Oni byli żywotni, energetyczni, mieli nadal swoje plany, wyjścia, sprawy, chcieli też, żebym żyła. To dodawało mi ogromnej otuchy i siły.

Rytuały i zadania

Wykonywanie, nawet automatycznie, prostych codziennych czynności: dzieci, obiad, śniadanie, porządkowanie, sprzątanie.

Troska o innych

Mój syn stracił w tym samym czasie najlepszego przyjaciela (syn mojej przyjaciółki). On też cierpiał, a ja byłam jego matką, trzeba się było zatroszczyć o niego i córkę.

Trening terapeutyczny

Pojechałam na trening. Trzy dni byłam w grupie 16 kobiet, byłam prawie nieobecna, a jednak obecna. Prowadzącym trening był genialny Tomasz Rebeta. 

Łzy

I właśnie tam moja tama ze łzami puściła, mając na uwadze, że:

“Łzy są ‘balsamem’ wszystkich emocji: ułatwiają ich obieg. Towarzyszą nie tylko smutkowi, ale i radości, przyjemności lub zachwytowi. One oczyszczają organizm, usuwając zeń do 40% nadwyżki wyprodukowanych neuroprzekaźników. Nie służy więc zdrowiu zakaz płaczu; co więcej, opanowywanie łez zakłóca równowagę systemu immunologicznego i tworzy grunt sprzyjający wystąpieniu poważnych chorób, takich jak rak – który częściej zdarza się ludziom nigdy nie wyrażającym emocji, społecznie uznawanych za “negatywne”, takich jak strach, gniew czy smutek.”

Chwyciłam jeszcze nie raz za słuchawkę, bo chciałam opowiedzieć jej o tym, co się wydarzyło, jak minął mi dzień.

I trwałam tak miesiącami.

3. Dopełnienie

Powoli nastąpił powrót i budowanie nowej rzeczywistości, coraz mniej osadzonej we wspomnieniach. Coraz częściej myślałam, że jeszcze mam coś tutaj do zrobienia, że w sumie mój czas też się skończy, oby był dłuższy niż krótszy, ale z pewnością się kurczy, więc może już czas wracać do żywych? I wróciłam. 🙂

Ile trwa żałoba?

“Ludowy obyczaj przypomina, że normalna żałoba po bliskim może trwać “cztery pory roku” (pierwsze Boże Narodzenie bez niego/niej, pierwsze wakacje itd).” 

Dziś ten proces trwania żałoby uległ “magicznemu” skróceniu i po około sześciu miesiącach klinicyści i badacze albo ci, którzy zajmują się zdrowiem psychicznym, zaczynają mówić o przedłużającej się albo niezdrowej żałobie.

“To, jak przebiega nasza żałoba i to, jak się zakończy (jeśli to w ogóle nastąpi), zależy od tego, w jaki sposób postrzegamy naszą stratę, od naszego wieku, od wieku tych, którzy odeszli, zależy od tego, czy byliśmy przygotowani na ich odejście, czy nie, w jaki sposób zagarnęła ich śmierć, od naszej wewnętrznej siły i od wsparcia otrzymanego z zewnątrz, a także z całą pewnością zależy ona od tego, jak dotychczas przebiegało nasze życie, jak układało się z tymi, którzy odeszli, i jakie były w naszym życiu koleje miłości i strat”.

Judith Viorst

Jednak większość psychologów jest zdania, że my, ludzie, przechodzimy przez zmieniające się i zachodzące na siebie fazy żałoby i po mniej więcej roku, czasem wcześniej, lecz często znacznie później “mamy za sobą” większą jej część.

A zatem żałoba statystycznie trwa co najmniej rok. Czasem krócej, czasem dłużej. Żałobę trwającą dłużej niż dwa lata można uznać za “patologiczną” i wymagającą leczenia.

Żałoba – literatura

• „To, co musimy utracić” Judith Viorst
• „Śmiertelni, nieśmiertelni” Ken Wilber